Felç nedir?
Beyin felci (inme) vücudun bir yarısının hareket yeteneğinin tümünü ya da bir kısmını kaybetmesidir. Beyin felci, tıptaki adıyla hemipleji beyni besleyen damarların tıkanması ya da kanamasına bağlı olarak beyinde hareketi başlatan sinir hücrelerinin zarar görmesi sonucu ortaya çıkar. Hipertansiyon, kolesterol yüksekliği, sigara , stres kalp hastalıkları, kilo, diyabet gibi faktörler bunu kolaylaştırmaktadır. He ne sebeple olursa olsun hastanın beyninde sinir hücreleri ölürse etkilenen beyin yarımküresinin karşı tarafında felç ortaya çıkar. Beyin hasarının yeri ve büyüklüğü ortaya çıkacak fonksiyon kayıplarının en önemli belirleyicisidir. Felç hafif bir hareket kusurundan vücudun bir yarısının hareketlerini tamamen kaybetmesine kadar değişen derecelerde ortaya çıkabilir. Yine bu tip hastalarda beynin sol yarısı etkilenmişse felce ek olarak konuşma ve anlama bozuklukluları da ortaya çıkacaktır. Beyincik yada beyin sapı etkilenirse denge ve koordinasyon bozuklukları da görülebilir.
Felç ilk geliştikten sonra bir süre o vücut yarımında hiçbir hareket gözlenmez. Buna flask evre denir ve bu süre ne kadar kısa ise iyileşme şansı o kadar yüksektir. Hastalar bu dönemi genelde yoğun bakımda yada nöroloji servislerinde tedavi altında geçirirler. Hayati tehlike içeren bölüm atlatıldıktan sonra yavaş yavaş hareketler ortaya çıkmaya başlar. Hareketlerin ortaya çıkışı genelde ilk olarak bacak ve ayakta başlar. Kalçadan ayak bileğine doğru hareketler gelişir. Kol ve elde hareket hemen daima ayaktan sonra başlar. Önce kol sonra el parmaklarında hareket çıkar. Beyin hasarının derecesi ne kadar fazla ise o kadar az hareket geri döner. İyileşme döneminde beyin plastisitesi önemlidir. Yani beyinde hasarlanan bir hücrenin görevini yakınındaki diğer hücreler belli bir dereceye kadar yapabilmektedir. Bu sayede felçte bir dereceye kadar iyileşme olabilmektedir. Felcin akut dönemi atlatıldıktan sonra kronik evreye girilir ve bu dönemde rehabilitasyon son derece önemlidir.
Felçli hastanın tedavisi nasıl yapılmalıdır?
Felçli hastanın rehabilitasyonu hasta daha hastanede yatarken başlamalı, daha sonra bir fizik tedavi kliniğinde devam ettirilmelidir. Evden çıkamayan hastalarda ise eve fizyoterapist gelerek tedavisi devam etmelidir. Bu hastaların rehabilitasyonunda temel olarak fizik tedavi yöntemleri, güçlendirme egzersizleri, germe egzersizleri, nörofizyolojik egzersizler kullanılmaktadır. Yine bu hastalarda suda yapılan hidroterapi uygulamaları kullanılmaktadır. Ayrıca robotik tedaviler de son yıllarda daha fazla oranda kullanılmaya başlanmıştır. Felçli hastanın rehabilitasyonu aralıklarla da olsa ömür boyun devam etmelidir. Çünkü felçli hasta kısmen iyileştikten sonra egzersizlerini bırakırsa fonksiyonları ilerleyen yaş ile yavaşça kötüleşir. Yılda otuz seanslık bir tedavi genelde hastanın kötüleşmesini önler.
Felç tedavisinde yeni yöntemler var mıdır?
Son yıllarda transkraniyel manyetik stimulasyon (TMS) felç tedavilerinde kullanılmaya başlanmış olup araştırmalar yoğun bir şekilde devam etmektedir. Bu tedavi beynin bir bölümünü manyetik alan ile dışarıdan ağrısız bir şekilde uyarma esasına dayanır. Bu yöntem ile beynin istenen bölümlerinin aktivitesi artırılmakta ve zarar görmüş sinir hücrelerinin uyarılabilirliği artırılarak istemli hareketin ortaya çıkışı kolaylaştırılmaktadır. Bu sayede hasta, özellikle eli ve koluyla daha önce yapamadığı hareketleri daha rahat yapmaya başlamakta veya daha önce hiç yapamadığı yada kısmen yapabildiği hareketleri de yapabilir hale gelebilmektedir. Henüz rutin bir tedavi olmasa da yan etkisi çok az, ağrısız ve göreceli kısa bir tedavi olan TMS felçli hastalar için umut vaat eden yeni bir tedavi yöntemi olmuştur.
Felçli hastaların asıl tedavisi rehabilitasyon olsa da TMS gibi yeni tedavi yöntemleri geleneksel rehabilitasyon tedavisinin etkinliğini artırarak iyileşmelerine büyük katkı sağlamaktadır.
